Programma Grondbeleid

Omschrijving

Binnen het programma Grondbeleid nemen wij vastgoedprojecten en gebieden in ontwikkeling. Deze voeren wij uit voor gemeentelijk sectoraal beleid met een fysiek-ruimtelijke component. Het gaat daarbij onder meer om wonen, bedrijvigheid, herstructurering van wijken, cultuur, onderwijs, milieu en sport. De uitvoering van dit grondbeleid is omschreven in de Kadernota Grondbeleid die uw Raad op 30 juni 2010 heeft vastgesteld. De uitgangspunten vanuit het Coalitieakkoord staan hierbij centraal.

Nijmegen ontwikkelt zich verder! Vernieuwing, groei en ontwikkeling van de stad is noodzakelijk om de kwaliteiten en het voorzieningenniveau van de stad te behouden en waar mogelijk te versterken. Centraal hierbij staat het economisch perspectief, een kwalitatief goede woning, in een ongedeelde stad die goed bereikbaar is, met duurzaamheid als een belangrijk leitmotiv.

Meer concreet betekent ditr: behoud en versterking van groen -geen nieuwbouwprojecten op groene plekken- kritisch kijken naar lopende plannen, , planontwikkeling voor herinrichting Stationsgebied en verder ontwikkeling Winkelsteeg/De Goffert.

Bij de uitvoering van het programma Grondbeleid is er altijd een relatie met andere programma’s. Belangrijke programma’s zijn onder meer: Ruimte & Bouwen, Wonen, Economie, Sport, Onderwijs, en Mobiliteit.

Wij gaan uit van een zogenoemd faciliterend grondbeleid en kiezen in voorkomende situaties expliciet voor een actieve, ontwikkelende en daarmee risicodragende rol van de gemeente. Dit kan zelfstandig of via samenwerking met marktpartijen en deelnemingen in een Publiek Private Samenwerking (PPS) zoals bij het Waalfront.

In de actieve rol verwerven wij gronden, ontwikkelen plannen, maken terreinen bouwrijp en verkopen deze, zoals bijvoorbeeld het Limosterrein. Het gemeentelijk Ontwikkelingsbedrijf bereidt deze projecten voor, voert ze uit en wikkelt ze financieel af.

Risicobeheer

Om de risico’s van deze projecten af te dekken is de Saldireserve beschikbaar. Deze reservepositie is erg belangrijk om tegenvallers bij de uitvoering van de projecten op te kunnen vangen. Zeker in economisch mindere tijden is een adequate reservevoorziening essentieel.

Gelet op de huidige economische vooruitzichten met betrekking tot de vastgoedmarkt en het belang om een integraal inzicht te krijgen in de financiële risico’s met betrekking tot de lopende planexploitaties, wordt uw Raad separaat geadviseerd in de risiconota Ontwikkelingsbedrijf. Op basis van dit voorstel met bijbehorende economische scenario’s worden risico’s, beheersmaatregelen, sturingsmaatregelen met bijbehorende financiële consequenties voor het programma Grondbeleid in beeld gebracht.

Voortgangsrapportage Grote Projecten

Jaarlijks rapporteren wij in de Voortgangsrapportage Grote Projecten (VGP) over de voortgang van de projecten, zowel inhoudelijk als financieel. Hierin signaleren wij ook de ontwikkeling binnen de deelnemingen en het benodigd weerstandsvermogen voor de projecten

Naar aanleiding van de motie “Beter sturen door betere informatie” is er in het najaar van 2012 een discussie geweest met uw Raad hoe deze VGP verder te verbeteren qua informatievoorziening, inzichten in risico’s, beheersmaatregelen en de afstemming tussen de belangrijkste beleidsprogramma’s en de planexploitaties.

Maatschappelijk effect

Wij scheppen fysieke ruimte voor de realisatie van een groot aantal woningen, scholen, kantoren, bedrijfshuisvesting en andere voorzieningen, en maken hierover afspraken met partijen. Wij initiëren en realiseren langjarige stedelijke ontwikkelingsprojecten zoals Waalsprong, Spoorzone en Koers West.

Grondbeleid is geen doel op zich. Het is ‘dienstbaar’ aan ruimtelijk beleid en sectoraal beleid voor wonen, werken en recreëren.

Bevorderen van maatschappelijk gewenst grondgebruik

Wat willen we bereiken

Wij bevorderen het maatschappelijk gewenst grondgebruik waarbij sectorale programma’s (zoals Wonen, Sport, Economie) de input vormen voor de te ontwikkelen projecten. Daarnaast zorgen wij voor het tijdig kunnen realiseren van de bouwlocaties die nodig zijn voor deze projecten en de procesaansturing.

Ter bevordering van het maatschappelijk gewenst grondgebruik vormt het grondbeleid een instrument om eenmaal gekozen wijzigingen in bestemmingen te realiseren. Dat gaat verder dan het via het bestemmingsplan mogelijk maken van nieuwe functies. Het leidt tot het verwerven van gronden, het ontwikkelen van stedenbouwkundige plannen en uitgeven van bouwrijpe terreinen voor de realisering van woningbouw, bedrijven, wegen, parken, bijzondere doeleinden, etc. Van belang is daarbij dat de ontwikkeling tegen zo laag mogelijke maatschappelijke kosten plaats vindt.

Voor deze hoofddoelstelling hebben wij geen indicatoren kunnen ontwikkelen.

Wat hebben we bereikt

Bij raadsbesluit zijn er keuzes gemaakt voor wat betreft het meest wenselijk geacht maatschappelijk grondgebruik in Nijmegen. Deze projecten worden uitgevoerd op basis van planexploitaties (instrument in het kader van de uitvoering van het grondbeleid) en dit heeft in 2013 geleid tot een aantal hiervoor genoemde resultaten.

In de Waalsprong is besloten om het bedrijventerrein De Grift met 20 ha te verkleinen.

Wat hebben we ervoor gedaan

We zijn actief met haalbaarheidsonderzoeken, het beoordelen van ontwerpen van bouwplannen en/of plannen openbare ruimte en infrastructuur en financiële zekerheidsstelling voor het kunnen realiseren van projecten. Opstellen en beheren van contracten, het voeren van procedures, toetsen van plannen door de gemeentelijke organisatie, sturen op tijd, kwaliteit en geld. Bij deelnemingen en samenwerkingen zoals de Gemeenschappelijke Regelingen Bijsterhuizen en Bergerden of de GEM Waalfront sturen we actief op het gewenste gemeentelijk resultaat, met inbegrip van een adequate risicobeoordeling en ‐afweging.

Hiervoor worden voortgangsgesprekken gevoerd en rapportages gemaakt. Deze zijn bestuurlijk vertaald richting de Voortgangsrapportage Grote Projecten waarin wordt beschreven hoe de lopende projecten er voor staan. Hierbij wordt aandacht besteed aan de planning, de eventuele wijzigingen op eerdere besluiten,t de financiële uitkomsten en wat er in het programma (woningen, bedrijvigheid, detailhandel, parkeren, groen, sportvelden, voorzieningen, e.d.) is gerealiseerd en wordt gepland.

In 2013 hebben we een analyse van de bedrijventerreinen gestart om een betere afstemming te krijgen tussen de verwachte marktvraag en ons gemeentelijk aanbod. Op basis hiervan zijn exploitaties aangepast zodanig dat we nu uitgaan van een jaarlijkse afzet van max. 6 ha aan bedrijventerreinen.

Verhogen van de kwaliteit van het ruimtegebruik

Wat willen we bereiken

Wij verhogen de kwaliteit van het ruimtegebruik en de zeggenschap voor de burgers door maximale regie te voeren bij de ontwikkeling van projecten.Kwaliteit van de leefomgeving (bijvoorbeeld Park West) en zeggenschap voor de burger bij de planvorming zijn begrippen die de laatste jaren sterk aan belang hebben gewonnen. Projecten als Dobbelman, LIMOS, Hessenberg en Plein ‘44 kennen een bewonersparticipatie die zonder een actief grondbeleid niet mogelijk was geweest.De realisatie van een gebied als de Waalsprong maar ook de aanpak van andere lange termijn ontwikkelingen, zoals de herstructurering van wijken en Koers West komt niet van de grond zonder gemeentelijke initiatieven en gemeentelijke aankoop van terreinen en panden. Om ontwikkelingen in gang te zetten dient het initiatief in de praktijk bij de gemeente te liggen. Op dit moment wordt herontwikkeling van de westelijke zijde van de spoorzone overwogen. Hierover zijn samenwerkingsafspraken tussen Prorail, VROM en de gemeente Nijmegen.

Voor deze hoofddoelstelling hebben wij geen indicatoren kunnen ontwikkelen.

Wat hebben we bereikt

Een kleine opsomming van een aantal projecten.

De bouw van Doornroosje op de TPG-locatie is gestart, het hoogste punt is inmiddels bereikt. Oplevering is voorzien in 2014.

De eerste woningen aan de Kamerlingh Onnesstraat/Hatertseweg zijn opgeleverd.

Op het Compaqterrein is het Heinz Innovation Centre feestelijk geopend door Zkh. Prins Willem Alexander van Oranje. Voor knoop Winkelsteeg kan worden gemeld dat gebouw-M officieel is opgeleverd, het terrein is heringericht en dat is gestart met werkzaamheden voor de realisatie van het nieuwe NS-station Nijmegen Goffert.

De herstructurering van het maisonnettegebied in Malvert is inmiddels in volle gang. De eerste gerenoveerde woningen zullen rond april 2014 opgeleverd worden.

Zwembad Oost is medio 2013 opgeleverd en geopend.

De bouw van het voorzieningenhart Waterkwartier is in volle gang. Medio 2014 zal het voorzieningenhart in gebruik genomen worden.

De nieuwbouw van het Geldershof en de nieuwe Prins Mauritsschool (Zwanenveld 25e straat) zijn medio 2013 opgeleverd .

De bouw van het Mondial College in Lindenholt Noord en de eerste fase van het Montessori College aan de Kwakkenbergweg zijn in volle gang en zullen medio 2014 in gebruik worden genomen.

Herontwikkeling Plein 44 nadert zijn einde, de eerste winkels zijn open en de woningen worden opgeleverd.

In de Waalsprong zijn het nieuwe station Lent de Graaf Allardsingel en het `splitsingspunt` Graaf Allardsingel/Prins Mauritsingel in gebruik genomen. Ook de westelijke Parallelroute is in gebruik en verzorgt de verbinding Ovatonde – Graaf Allardsingel. In 2013 zijn in de Waalsprong 338 woonkavels verkocht. In april 2013 is de stadsbrug ingevaren; op 23 november is de brug feestelijk geopend. Het project Ruimte voor de Waal – Nijmegen is in volle gang. In het afgelopen halfjaar zijn over het gehele tracé van het project bouw- en grondwerkzaamheden gestart, waardoor de zichtbaarheid naar de omgeving toe groot is.

Wat hebben we ervoor gedaan

Als belangrijkste ruimtelijk strategisch kader is het Kansenboek vastgesteld door de gemeenteraad. Ook de Structuurvisie voor Nijmegen is in deze een belangrijk kader.

Hierin zijn de beleidskaders en ontwikkeling van de stad op hoofdlijnen vastgelegd.

Met gebruikmaking van ons instrumentarium, zoals genoemd in de kadernota grondbeleid, wordt dit beleid uitgevoerd. We sluiten anterieure overeenkomsten met ontwikkelaars/beleggers, maken afspraken met woningcorporaties, verkopen grond, kopen grond aan, nemen deel aan samenwerkingsverbanden (PPS) als waalfront, verwerven zonodig strategische gronden, en bewaken projecten op prijs, kwaliteit en tijd.

Terughoudendheid is op deze beleidsambities evenwel aan de orde vanwege de economische situatie, het financieel onder druk komen van de planexploitaties en het verder teruglopen van subsidiemogelijkheden.. Om een sluitende grondexploitatie te houden zijn er verschillende mogelijkheden. Zo zijn voor de grondexploitatie GEM Waalsprong in de perspectiefnota al aanvullende middelen vrij gemaakt. Een andere optie is afboeken” op kwaliteitsonderdelen als bijv. de openbare ruimte, afwerkingsniveau bij projecten, maar ook projecten niet meer verder gaan uitwerken en/of uitvoeren. De uitkomsten van de onderzoeken naar de woningmarktsituatie (WoON 2012 en Facton) betekenen dat een nadere overweging van de woningbouw programmering noodzakelijk is, vooral kwalitatief.

Dit leidt er toe dat wij inzetten om sommige projecten te gaan temporiseren, omzetten of uitstellen. Hierover gaan wij in gesprek met de betrokken marktpartijen. Het gaat hierbij om de projecten Van Schuylenburgweg, Groenewoudseweg/IBIM, Spoorzone West zijde, Zwanenveld ROC, onderwijshuisvesting (herontwikkeling locaties Montessori aan de Berg en Dalseweg en Vlierestraat/Elzenstraat / Molukkenstraat / Heemraadstraat / Veldstraat / Hatertseweg 400), laatste overgebleven woningbouwlocaties uit Hart van Dukenburg. Voor deze projecten zullen wij per geval gaan bekijken wat verstandig en haalbaar is.

Rechtvaardige verdeling van kosten en opbrengsten

Wat hebben we bereikt

De rol van het Ontwikkelingsbedrijf is om tot een redelijk kostenverhaal te komen en waar mogelijk te komen tot afroming van bovenmatige winsten welke door externe partijen door ontwikkelingsprojecten kunnen worden gerealiseerd. Dit gebeurt door gebruik te maken van planexploitaties met rekenmodellen welke een en ander inzichtelijk maken. De inzet van de zgn. anterieure overeenkomsten is hierbij eveneens essentieel alsook de eventuele opstelling van een exploitatieplan op basis van de Wro, dat tot doel heeft kosten te kunnen verhalen op particuliere partijen.

Extra opbrengsten vloeien in de Saldireserve voor een goed risicobeheer en geeft financiële ruimte voor het opstarten en realiseren van maatschappelijke projecten welke de gemeente wil realiseren.

In 2013 heeft het aantal planexploitaties zich gestabiliseerd. Het aantal planexploitaties in ontwikkeling (pio’s) loopt terug. De daling is verklaarbaar vanuit de economische omstandigheden. Verder zagen we ook in 2013 een stabilisatie voor wat betreft de activiteiten als grondverwervingen, verkopen, onteigeningen en deelnemingen.

Wat hebben we ervoor gedaan

In het kader van de risicobeheersing hebben we op basis van een aantal economische

scenario’s de ontwikkelingsportefeuille doorgenomen. Uitgaande van het basisscenario (in 2014 gaan we weer iets meer woningen realiseren en de economie trekt in 2015 weer licht aan) kunnen we de risico’s nog steeds voldoende beheersen. Wanneer het scenario in een nog slechtere vorm gaat ontwikkelen, het zogeheten “zwarte scenario”, dan hebben we nog een slag te maken. In de Risiconota van 2014 zal meer inzicht worden gegeven in hoeverre aanvullende maatregelen moeten worden genomen.

TODO: Navigatie

Wat heeft het gekost

GrondbeleidBegroting primitiefBegroting dynamischRekening 2013 Verschil Bdyn - rek
* € 1.000,-
Financiële lasten per product
Instrumenten Grondbeleid25.38611.93846.633-34.695
Stedelijke Ontwikkelingsprojecten11.49918.91011.6177.293
Waalsprong41.83737.32638.354-1.028
Woningbouwprojecten4422.5127.404-4.892
Bedrijvigheidsprojecten9.3235.1292.4162.713
Herstructureringsprojecten5.0297.3753.4833.892
Stadscentrum8.1705.0311.8653.166
Koers West45.79369.64348.61221.031
Maatschappelijk Vastgoedprojecten15.8358.3419.271-930
Dijkteruglegging32.33932.33937.876-5.537
Totaal lasten per product195.655198.543207.530-8.987
Financiële baten per product
Instrumenten Grondbeleid-24.207-8.486-38.53030.044
Stedelijke Ontwikkelingsprojecten-11.499-18.910-11.617-7.293
Waalsprong-41.837-37.326-38.3541.028
Woningbouwprojecten-442-1.154-6.0464.892
Bedrijvigheidsprojecten-9.323-5.129-2.416-2.713
Herstructureringsprojecten-5.029-7.375-3.483-3.892
Stadscentrum-8.170-5.031-1.865-3.166
Koers West-44.793-68.643-47.612-21.031
Maatschappelijk Vastgoedprojecten-15.835-8.341-9.271930
Dijkteruglegging-32.339-32.339-37.8765.537
Totaal baten per product-193.475-192.733-197.0694.336
Totaal Grondbeleid2.1795.81010.462-4.651

Toelichting financiën

Product Instrumenten Grondbeleid;

Deelproduct beheer strategische gronden

De hogere lasten worden met name veroorzaakt door extra kosten voor het maken van bestemmingsplannen. Doordat een aantal verkopen nog niet gerealiseerd is, zijn de opbrengsten lager dan geraamd. Het gaat dan om de Wolfsuilseweg 270, Dorpsstraat 94,98 en 100 en het Julianaplein 1. Totaal nadeel € 550.000

Deelproduct Resultaat afgesloten planexploitaties

In dit product is de uitkomst van het VGP van december 2013 verwerkt. Hiervan is geen begrotingswijziging gemaakt, maar het raadsbesluit in januari 2014 is beschouwd als begrotingswijziging. Voornaamste verschil is een extra toevoeging aan de voorziening Waalfront van € 3,175 miljoen. waarop Bouwfonds een appèl mag doen, mocht in 2026 blijken dat de grondexploitatie sluit met een nadelig saldo.

Verder is een voorziening van 4 miljoen opgenomen voor de deelneming GEM Waalsprong, zodat het negatief eigen vermogen van de deelneming geheel gedekt kan worden door bij de gemeente opgenomen verliesvoorzieningen.

Bedragen x€ 1.000verwachtwerkelijkverschil
vgp december 2013
afgesloten pe-80-800
tussentijdse winstname's-1.730-1.7300
deelnemingen1529953
aanpassing voorzieningen20.99028.164-7.175
reserve stadsuitbreiding-157-35-122
diversen-192-1920
bezuinigingen inhuur3790379
afboeking strategische gronden4394390
Bijdrage Waalfront6.0006.0000
vrijval voorziening MTC-390-39
Totaal mutaties 25.76335.266-9.503
Reserve Stadsbrug
Rente1.9361.9360

Overige producten

Ook op enkele andere deelproducten zijn verschillen opgetreden.

Producten Planexploitaties

De ramingen en de realisatie op het programma Grondbeleid betreffen vrijwel geheel de inkomsten en uitgaven van de lopende planexploitaties/projecten in 2013 die zijn verantwoord op het producten Stedelijke Ontwikkelingsprojecten tot en met Maatschappelijk Vastgoedprojecten. Deze cijfers bieden geen inzicht in de voortgang en de resultaten op de projecten. De looptijd van de projecten strekt zich immers uit over meerdere jaren. Er zijn derhalve ook geen voor‐ of nadelige effecten van de projecten opgenomen in het rekeningresultaat.

Informatie over de voortgang en de resultaten per project en in totaal inclusief de financiële stand van zaken treft u aan in de Voortgangsrapportage Grote Projecten (VGP) die in december 2013 is aangeboden.

Daarin zijn ook de effecten voor de verschillende projecten uitgebreid in beeld gebracht.

Begroting dynamisch ‐ Rekening 2013

De lasten/baten raming van € 184,2 miljoen is opgebouwd uit de volgende componenten:

lasten/baten

lasten/baten
ramingwerkelijkverschil
Stedelijke Ontwikkeling18.91011.6177.293
Waalsprong37.32638.354-1.028
Woningbouw1.1546.046-4.892
Bedrijvigheid5.1292.4162.713
Herstructurering7.3753.4833.892
Stadscentrum5.0311.8653.166
Koers West68.64347.61221.031
Maatschappelijk Vastgoed8.3419.271-930
Dijkteruglegging32.33937.876-5.537
184.248158.54025.708

Toelichting afwijkingen;

Stedelijke ontwikkelingsprojecten

Het verschil wordt veroorzaakt door vertraging in de uitvoering van het project Spoorzone/TPG(ruim € 6 mln), ook is er onderuitputting in het project Horstacker (€ 0,5 mln).

Waalsprong

Binnen de Waalsprong‐projecten is een onderuitputting ontstaan door vertraging in de tijd van de uitvoering van onderdelen van Bedrijventerreinen (€ 3,4 mln) en Groot Infra(€ 8 mln). Deze onderuitputting wordt voor een groot deel teniet gedaan door de verantwoording onder dit product van de verwervingsexploitatie van de GEM Waalsprong(€ 9 mln) en de hogere uitputting Landschapzone (€ 3,8 hierdoor ontstaat een overschrijding van € 1 mln.

Woningbouw

De afwijking op dit product bestaat uit hogere baten dan verwacht, dit heeft met name betrekking op de bijdragen voor de Bastei en het Warmtenet (totaal € 4,9 mln)

Bedrijvigheid

De lagere lasten worden veroorzaakt door de onderuitputting binnen de planexploitatie Knoop Winkelsteeg (€ 2,9)

Herstructurering

De afwijkingen worden veroorzaakt door lagere baten dan geraamd.

Er is vertraging binnen de projecten Willemskwartier(€ 1 mln) bij het project Dukenburg is een interne overdracht van vastgoed aan de lastenkant verantwoord (€ 2,9)

Stadscentrum

De afwijking op dit product wordt veroorzaakt door de batenkant en is als volgt samengesteld: een lagere ontvangst binnen de planexploitaties Plein 44 (€ 0,5) en Van Schaeck Mathonsingel Parkeergarage (€ 0,3 mln) verder zijn door vertraging binnen het project nog geen baten gerealiseerd voor de Hezelpoortgarage(€ 0,2 mln) en Hessenberg (€ 2,1).

Koers West

De afwijking betreft een onderuitputting op de stadsbrug van € 17 mln de resterende € 4 mln wordt veroorzaakt door vertraging binnen het project Waalfront.

Maatschappelijk Vastgoed

Het verschil is gering, echter bij de planexploitaties Lindenholt Noord, Driehuizen en Onderwijshuisvesting heeft door vertraging een onderuitputting op lastenniveau plaatsgevonden van in totaal € 1,0 Daarnaast heeft bij de planexploitatie Voorzieningenhart Waterkwartier een lastenoverschrijding plaatsgevonden van € 2,0 mln.

Dijkteruglegging

De werkzaamheden voor het project Dijkteruglegging zijn in volle gang, de overschrijding betreft slechts een jaarschijf en heeft geen gevolgen voor de totale kosten.

Begrotingswijzigingen van primitief naar dynamisch

1032 Grondbeleid
 bedragen * € 1.000-
Besluit niveauBesluit datumagenda puntBatenLastenSaldo
Primitief-193.475195.6552.179
Wijzigingen7422.8893.631
BW-01248 De Bastei (Natuurcentrum/Stratemakerstoren)Raad06 mrt '1322/2013-1.5001.5000
BW-01259 SB14-17 correctiesRaad10 jul '13132/2013000
BW-01263 Voorjaarsnota 2013Raad26 jun '1390/2013-1.063951-112
BW-01264 Voorjaarsnota 2013 kapitaallastenRaad26 jun '1390/2013-115-115
BW-01288 Najaarsnota 2013Raad20 nov '13143/20133.717-2.3591.358
BW-01289 Najaarsnota 2013 technische wijzigingenRaad20 nov '13143/2013588-5880
BW-01294 Green Deal voor Warmtenet NijmegenRaad13 nov '13141/20132.5002.500
BW-01301 Project Hezelpoort park.vrz. “Oude Stad”Raad18 dec '13163/2013-1.0001.0000
Totaal 1032 Grondbeleid   -192.733198.5435.810

Deze website maakt gebruik van cookies om instellingen te onthouden en om de website beter op uw behoeften af te stemmen.