Financiering

Doel

De gemeente Nijmegen financiert haar activiteiten, naast eigen middelen, hoofdzakelijk met geleend geld. Hierna wordt allereerst de financieringspositie van de gemeente Nijmegen in beeld gebracht, waarna op basis hiervan de financieringsactiviteiten in 2013 worden beschreven. Daarna wordt ingegaan op de rente, verkregen zekerheden en risico's. Afsluitend worden actuele ontwikkelingen besproken.

Financieringspositie

De financieringsbehoefte van de gemeente Nijmegen ontstaat voornamelijk door investeringen in materiële vaste activa, uitgaven binnen grondexploitaties en verstrekkingen van leningen aan derden. In deze financieringsbehoefte wordt voorzien door, naast de eigen reserves en voorzieningen, geld te lenen. Cijfermatig kan dit in beeld worden gebracht door de concernbalans (in de jaarrekening) op onderstaande wijze te presenteren. Hierin wordt benadrukt dat balansposten aan de activazijde een financieringsbehoefte veroorzaken, waaraan wordt voldaan door financieringsmiddelen aan de passivazijde van de balans. Door de balansposten die voortkomen uit de financieringsactiviteiten af te splitsen van de balansposten uit gemeentelijke operationele activiteiten, kan worden ingegaan op de financiering van de gemeente Nijmegen.

Op hoofdlijnen valt uit bovenstaande opstelling af te leiden dat de opgenomen langlopende leningen van € 688 miljoen een drietal bestemmingen hebben. Allereerst wordt € 393 miljoen doorverstrekt aan derden, waarin de GEM Waalsprong C.V. met € 280 miljoen het grootste aandeel heeft. Ten tweede wordt € 112 miljoen intern beschikbaar gesteld aan het Ontwikkelingsbedrijf ter financiering van uitgaven binnen grondexploitaties, waaronder € 62 miljoen voor gemeentelijke verwervingen binnen het project Waalfront. Hierna resteert van de langlopende leningen nog een bedrag van € 184 miljoen. Dit wordt ingezet voor de investeringen in materiële vaste activa.

Zowel de boekwaarde van de grondexploitaties (eind 2013: € 378 miljoen) als de investeringen in materiële vaste activa (eind 2013: € 363 miljoen) worden hiermee gedeeltelijk langlopend gefinancierd. Dit wordt aangevuld met kortlopende leningen (eind 2013: € 153 miljoen) en de eigen reserves en voorzieningen (eind 2013: € 147 miljoen) van de gemeente Nijmegen.

In de vergelijking met begin 2013 wordt ook zichtbaar dat in 2013 hoofdzakelijk nieuwe leningen zijn aangetrokken voor nieuwe investeringen in materiële vaste activa. Hierna volgt een nadere toelichting op de balansposities vanuit de financieringsactiviteiten.

Financieringsactiviteiten

De gemeente Nijmegen verstrekt voornamelijk langlopende leningen aan de deelneming GEM Waalsprong C.V. voor de gelijknamige grondexploitatie en aan woningcorporaties. De deelneming GEM Waalsprong leent een deel hiervan weer terug aan de gemeentelijke planexploitatie ten behoeve van de Waalsprong, ter financiering van de verwerving van gronden. Deze gemeentelijke planexploitatie wordt buiten de gemeente geadministreerd, maar wel in de gemeentelijke jaarrekening geconsolideerd. Het door de GEM Waalsprong teruggeleende bedrag van € 204 miljoen wordt daarom in de gemeentelijke balans in mindering gebracht op de verstrekte langlopende leningen.

Hierna volgt een specificatie van de verstrekte leningen.

Uit bovenstaande opstelling blijkt ook dat verstrekkingen en aflossingen per saldo hebben geleid tot een toename van € 21 miljoen in 2013.

GEM Waalsprong

De ogenschijnlijke toename van de langlopende leningen aan de GEM Waalsprong met € 35 miljoen is een herfinanciering van een lening die eerder in 2012 afliep. Na aflossing is tijdelijk voor hetzelfde bedrag een kasgeldlening verstrekt, in afwachting van de ontvlechting van de GEM Waalsprong. Dit verklaart ook de hoge balanspositie 'verstrekte kortlopende leningen' begin 2013 in het eerdere overzicht van de financieringspositie. In 2013 is deze kasgeldlening omgezet naar een langlopende lening. Daarnaast is voor de GEM Waalsprong in 2013 een aflopende lening van € 25 miljoen opnieuw gefinancierd. De totale leningenportefeuille van de GEM Waalsprong is daarmee gelijk gebleven.

Woningcorporaties

Het leningenpakket aan woningcorporaties is in 2013 van € 67,8 miljoen afgenomen tot € 56,8 miljoen aflossingen op bestaande leningen.

Overige instellingen met een publieke taak

In 2013 zijn de volgende leningen verstrekt aan overige instellingen met een publieke taak.

De (voorwaardelijke) lening aan de Stichting Stevenskerk Nijmegen van € 100.000 wordt in tranches uitbetaald op basis van positieve resultaten van de wervingsactie. In 2013 is € 57.250 verstrekt van het maximale leningbedrag. Het Groene Hert is in 2013 failliet gegaan, waardoor de lening niet zal worden terugbetaald. Dit is opgelost binnen het programma Klimaat & Energie.

Ontwikkelingsbedrijf

Intern is € 112 miljoen beschikbaar gesteld aan het Ontwikkelingsbedrijf ter financiering van uitgaven binnen grond(exploitaties), waaronder € 62 miljoen voor gemeentelijke verwervingen voor het project Waalfront. Op gemeenteniveau is dit echter geen verstrekking van een lening aan een derde partij. Hierdoor is dit geen vordering op de gemeentelijke balans. Wanneer de verwervingen voor de Waalfront gedeeltelijk worden overgedragen aan de deelneming OntwikkelingsBedrijf Waalfront, zal ook een deel van de leningen worden overgedragen.
Het totale saldo van uitgaven en ontvangsten binnen grondexploitaties bedraagt € 378 miljoen. Het niet met langlopende leningen gefinancierde deel wordt gefinancierd met het werkkapitaal, waar de kortlopende (kasgeld)leningen onder vallen.

De schuldpositie van de gemeente Nijmegen bestaat uit langlopende en kortlopende leningen. Deze is in 2013 met € 58 miljoen toegenomen naar € 841 miljoen (eind 2012: € 783 miljoen). Dit komt hoofdzakelijk door nieuwe investeringen die in totaal hoger zijn dan de afschrijvingen op bestaande investeringen. Hierna volgt een toelichting op de langlopende en kortlopende leningen.

Langlopende leningen

Ter financiering van de investeringen in materiële vaste activa, uitgaven binnen grondexploitaties en verstrekkingen van leningen aan derden leent de gemeente Nijmegen geld. Langlopende leningen worden nagenoeg alleen bij de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) en de Nederlandse WaterschapsBank (NWB) afgesloten. Het saldo van opgenomen langlopende leningen is gestegen naar € 688 miljoen (31 dec ’12: € 660 miljoen). Deze toename van € 28 miljoen is het saldo van nieuwe leningen en aflossingen op bestaande leningen. In dit saldo zijn nieuwe leningen inbegrepen van in totaal 96,4 miljoen, waaronder € 36,4 miljoen voor eigen financiering. Het restant van € 60 miljoen betreft herfinancieren van leningen die afliepen voor de GEM Waalsprong. Deze leningen zijn één-op-één doorverstrekt aan de GEM Waalsprong. Na de ontvlechting is de gemeente Nijmegen enig aandeelhouder van de GEM Waalsprong. Hierom is besloten voor deze en toekomstige leningen niet langer een renteopslag te hanteren. Op bestaande leningen is de opslag, bovenop de door de gemeente zelf betaalde rente, gehandhaafd.

kortlopende leningen

Tijdelijke liquiditeitstekorten worden opgevangen met kortlopende leningen, bestaande uit kasgeldleningen met een looptijd van hoofdzakelijk korter dan 1 maand. Kortlopende leningen worden afgesloten bij banken en via geldmakelaars veelal bij verzekeraars en pensioenfondsen die voor korte tijd geld beschikbaar stellen. Hierbij houden wij rekening met de wettelijke kasgeldlimiet die de omvang van leningen met een looptijd korter dan 1 jaar maximeert (2013: € 63 miljoen). Dit om de gevolgen van een snelle rentestijging te beperken. Bijzonderheid is dat de gemeente Nijmegen in januari 2014 van Rijkswaterstaat een voorschot ontvangt van ongeveer € 102 miljoen voor het project Dijkteruglegging in 2014. Om een tijdelijk liquiditeitsoverschot te voorkomen is het tot het moment dat dit voorschot wordt ontvangen onwenselijk om nieuwe langlopende leningen af te sluiten. In plaats daarvan is besloten extra kort te financieren. Hoewel de kasgeldlimiet hiermee wordt overschreden, maakt de regelgeving een uitzondering voor incidentele grote ontvangsten. De provincie Gelderland heeft hiermee ingestemd.

Rente & risico's

Zowel de korte rente op de geldmarkt als de lange rente op de kapitaalmarkt zijn in 2013 laag gebleven, hoewel de lange rente in de laatste maanden van 2013 wat opliep. De gemiddelde rente en looptijd van de aangetrokken langlopende leningen in 2013 (€ 96,4 miljoen) zijn 2,1% respectievelijk bijna 8 jaar. Hiermee blijven we ruimschoots onder de in de begroting opgenomen raming van 5% voor nieuw aan te trekken financiering. Dit komt ten gunste van het financieringsresultaat wat in tussentijdse rapportages heeft geleid tot meevallers, met name in de voorjaarsnota.

Bij het opnieuw financieren van een lening bestaat het risico op een hogere rente. Om dit risico te beperken sturen we op een meerjarige spreiding van leningbedragen die vervallen in een jaar. Dit doen we door te variëren in looptijden. De renterisiconorm maximeert de totale aflossing (en renteherziening) op 20% van het begrotingstotaal. Voor langlopende leningen kiezen we, mede afhankelijk van de renteverwachting, voor looptijden van 1 tot 10 jaar. Hiermee blijven we ruimschoots onder de renterisiconorm, zoals blijkt uit de cijferopstelling in de gelijknamige bijlage.

Het risico dat partijen waaraan de gemeente geld verstrekt niet aan hun rente en aflossingsverplichtingen kunnen voldoen, wordt zoveel mogelijk beperkt door het stellen van zekerheden en verkrijgen van borgstellingen van Waarborgfondsen. Leningen aan woningbouwcorporaties (eind '13: € 57 miljoen) zijn volledig geborgd door Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW), waarbij de gemeente een achtervangpositie inneemt. Leningen aan sportclubs worden voor 50% geborgd door Stichting Waarborgfonds Sport.

Actuele ontwikkelingen

Gemeenten zijn sinds december 2013 vanuit het schatkistbankieren verplicht om overtollige middelen bij het Rijk te stallen, tegen een minimale rentevergoeding. Omdat de gemeente Nijmegen niet structureel beschikt over overtollige middelen, zijn de financiële consequenties voor ons beperkt.

De Wet Hof stelt een norm voor het saldo van uitgaven en ontvangsten in een kalenderjaar. Het tekort op kasbasis van alle overheden samen is op dit moment gemaximeerd op 3% van het BBP. Probleem is dat gemeenten werken met een baten en lasten stelsel, waarbij het moment waarop de betaling plaatsvindt niet leidend is.